Onlangs besprak ik het thema ‘schrijven over Marokkanen’ met een vriendin, die me daarbij twee dingen adviseerde: als je niet respectvol bent zal je niemand bereiken en start met een probleemstelling. Deze laatste gaat over de vraag in hoeverre de overheid integratie van Marokkanen in Nederland belemmert. Maar eerst een beknopte geschiedenis.

Achtergrond
De aanwezigheid van Marokkanen in Nederland is te verklaren uit de behoefte aan gastarbeiders rond 1965 en duurde tot de economische crisis van 1973. In totaal kwamen ruim 20.000 Noord-Afrikanen hier naartoe en de meesten deden relatief zwaar en ‘vuil’ werk. Overigens schiep de verzorgingsstaat de gelegenheid tot deze immigratiegolf, aangezien de hoogte van uitkeringen en de eenvoudige toegang ertoe Nederlandse werklozen immers in staat stelde dergelijke arbeid te weigeren.

Koning Hassan II was bovendien graag van de emigranten verlost want het ging voor bijna 95 procent om Berbers. Bij hen was hij bepaald niet populair, aangezien hij in 1956 en 1958 militaire campagnes tegen de Riffijnen geleid had die gepaard gingen met massamoord en ‘systematisch seksueel geweld‘ tegen meisjes en vrouwen. Ongetwijfeld was – naast armoede en discriminatie – de herinnering aan deze gruwelen voor veel Berbers een belangrijke motivatie om de Rif te verruilen voor het Europese continent. Later zou de koning in een beruchte toespraak Berbers nog aanduiden als ‘dieven en wilden’.

Veertig jaar nadat de grens zich voor gastarbeiders sloot wonen hier bijna 400.000 Marokkanen en lijken de problemen groter dan ooit. Criminaliteit, radicalisering, schooluitval en ‘leunen op de verzorgingsstaat’ behoren tot de meest prominente hiervan. Is deze ellende te verklaren uit het beleid van opeenvolgende regeringen?

Mogelijke oorzaken
(1) Toen de crisis van 1973 toesloeg heeft de overheid – waarschijnlijk onder druk van bedrijven waar zij tot dan werkzaam waren – de gastarbeiders ‘laten bungelen’. Immers, het meest fatsoenlijk was geweest om deze mensen die hier de zwaarste banen vervuld hadden met enkele jaren loon op zak (dat in Marokko een fortuin had betekend) te laten terugkeren naar hun geboorteland. In plaats van de Nederlandse bedrijven te verplichten tot zo’n regeling – laat staan dat vooraf reeds goed geregeld te hebben – zijn de overtollig geworden Marokkanen simpelweg arbeidsongeschikt verklaard. Hierdoor ontstond niet alleen de indruk dat zij massaal profiteerden van allerlei sociale voorzieningen (hetgeen integratie natuurlijk niet bevordert) maar werd de noodzaak tot integratie in de samenleving ook klein. Waarom zou je de taal van een land leren als je onvoorwaardelijk een uitkering kan genieten? Tot overmaat van ramp subsidieerde de Nederlandse overheid eerder cursussen Arabisch – niet eens de moedertaal van de Berbers – dan dat men investeerde in de beheersing van de Nederlandse taal.

~ UCLA ~

(2) Helaas bleek de verzorgingsstaat op veel meer manieren schadelijk voor integratie. Het Nederlandse systeem beloont afhankelijkheid en straft zelfredzaamheid zodat Marokkanen massaal in de ‘armoedeval‘ verstrikt raakten. Voor moslims is werkloosheid een ernstige schande en levert een verlies aan status op met bijbehorend minderwaardigheidscomplex. Een – voor mannen althans – eenvoudige manier om dit te compenseren is het hebben van veel kinderen, hetgeen gefaciliteerd werd door kinderbijslag en andere voorzieningen. Grote gezinnen versterken in het algemeen echter de achterstand van vrouwen, die bezig blijven met baren, zogen en opvoeden. De eer/schaamtecultuur en relatief krappe behuizing zorgden er bovendien voor dat ouders redelijk massaal hun zonen de straat op stuurden, terwijl men dochters thuis (en ‘kuis’) hield. Desalniettemin zijn Marokkaanse meiden wat betreft opleiding de jongens inmiddels gemiddeld genomen ver voorbij gestreefd.

Ook vertelden Marokkanen me verschillende malen dat Bureau Jeugdzorg de ‘traditionele opvoedingsmethoden’ in de vorm van een flinke aframmeling niet tolereerde.

Zodra de ambtenaren daar lucht van kregen dreigden ze ouders met uit huis plaatsing van hun kroost, waardoor hun grip op (het wangedrag van) de jongens verder verzwakte.

Maar de problemen stopten niet hier, want na 1973 was weliswaar de grens voor gastarbeiders op slot maar voor gezinsvorming dit gold niet. Het resultaat was een geleidelijk aanzwellende stroom van al snel vele duizenden bruidjes en bruidegommen die zich jaarlijks in Nederland vestigden. Velen hiervan waren (en zijn) praktisch analfabeet en belemmeren integratie van de al aanwezige Marokkanen op diverse wijzen. Naast de taalachterstand nijgen geïmporteerde bruidegoms de ‘verwesterde’ meiden thuis te houden. Als dit niet werkt kunnen ze na enkele jaren scheiden en vervolgens zelf een bruidje importeren, hetgeen een soort kettingmigratie naar de sociale diensten oplevert. Sinds enkele jaren geldt er officieel weliswaar een inkomenseis voor dergelijke huwelijken, maar deze blijkt op diverse wijzen heel eenvoudig te omzeilen. Om die reden neemt de Marokkaanse immigratie naar Nederland nog ieder jaar toe in plaats van af, ondanks toezeggingen van politici.

(3) Wetgeving voor zelfstandige ondernemers is in Nederland nodeloos complex – zelfs voor diegenen die de taal goed beheersen – terwijl er decennialang zeer coulant omgegaan werd met mensen die in criminaliteit vervielen.

Zo kan een kleine fout in een BTW-aangifte je langdurige en kostbare juridische ellende opleveren, terwijl misdadigers bedolven worden onder hordes hulpverleners en gesubsidieerde advocaten. Daarnaast zijn belastingen voor (vooral kleine) ondernemingen relatief hoog terwijl de pakkans voor criminelen zeer laag is, hetgeen ongetwijfeld de integratie ernstig belemmerd heeft. Een wellicht nog belangrijker factor is de sterke Nederlandse rechtspositie van arbeiders, waardoor – zeker in tijden van economische neergang – jongeren vrijwel kansloos op de arbeidsmarkt zijn.

(4) De overheid verwerd vanaf ongeveer 1970 met name via wetgeving en onderwijs tot een soort bastion der politieke correctheid, hetgeen Marokkanen (en in zekere zin ook Nederlanders) een irreëel beeld van de samenleving opleverde. Zo blijft ‘positieve discriminatie’, hoe goedbedoeld die soms wellicht ook was, een vorm van discriminatie met allerlei schadelijke neveneffecten.

Ten eerste komen ongeschikte mensen op posities die zij niet verdienen, hetgeen natuurlijk slecht is voor het aanzien van Marokkanen in Nederland. Nog tragischer is dat men bij iedere Marokkaan met een goede baan kon denken dat deze zijn of haar functie te danken had aan ‘etnische bevoordeling’, ook al had zo iemand de positie misschien volledig op eigen kracht bereikt. Ook zal wetgeving hieromtrent Marokkanen richting bureaucratische functies bij de (semi)overheid gelokt hebben, in plaats van zich te richten op respectabeler vormen van arbeid.

Wellicht nog schadelijker is de eenzijdige nadruk op ‘discriminatie’ in het onderwijs geweest, met name in de vakken maatschappijleer en geschiedenis. Ten eerste heeft dit Nederlanders belemmert om kritisch de Marokkaanse cultuur te bezien uit angst om van racisme beticht te worden, hetgeen bij velen resulteerde in het idee dat allerlei wangedrag “er kennelijk bij hoort”. Cultuurrelativisme als ultieme vorm van racisme, zeg maar.

En dat terwijl de Berbers die hierheen verhuisden in Marokko slachtoffer geworden zijn van ernstige discriminatie door de Arabieren die er de staat beheersen, een verschijnsel waaraan het Nederlandse onderwijs vreemd genoeg geen enkele aandacht besteedt. Het schadelijkste effect van de impliciete veronderstelling dat Nederlanders een soort diepgeworteld racisme bezitten is dat deze redenering voor veel Marokkanen een perfect excuus vormt om hun eigen falen en problemen te wijten aan de autochtone cultuur. Werklozen kunnen zich zo als ‘slachtoffer van de maatschappij’ beschouwen en zware criminelen lijken zich soms het imago van een nobele Robin Hood aan te meten.

Op hun beurt kunnen politie-agenten met Marokkaanse wortels zich in sommige wijken nauwelijks vertonen zonder permanent voor verrader uitgemaakt te worden, terwijl agressieve pooiers hoog in aanzien lijken te staan.

~ ~ ~

Bovenstaande analyse is niet bedoeld om alle problemen van falende integratie aan de Nederlandse overheid te wijten en is bovendien ongetwijfeld erg onvolledig en wellicht ook deels onjuist. Voor correcties en aanvullingen sta ik dan ook erg open.

In ieder geval weet ik dat de meerderheid der Marokkanen zich inmiddels heel redelijk binnen de samenleving beweegt, maar ook dat problemen de laatste jaren verergerd zijn.

De overheid heeft hier niet alleen een goeddeels kwalijke rol in gespeeld maar ook is de kwestie binnen mijn optiek veel te ernstig om aan politici en ambtenaren over te laten. Oplossingen zullen uit de samenleving zelf voort moeten komen.

David Frankenhuis

Tags:     ideologie   |   integratie   |   Marokko   |   migratie   |   overlast   |   propaganda   |   spilzucht   |   taal   |   vrouw