“De staat is niet meer dan een werktuig. En nu hangt het er maar van af wie de beschikking heeft over dat werktuig, dat zo gemakkelijk kan worden omgesmeed tot een wapen. We mogen dan misschien extra op onze hoede zijn voor tirannieën, het is onverstandig om aan te nemen dat de liberalistische traditie zonder meer zal voortduren. Er zou in Europa een nieuwe Hitler kunnen opstaan, en die zou zijn geluk niet op kunnen met de gegevens die nu beschikbaar worden gesteld door een overheidsapparaat dat nog denkt in de oude termen van discretie en democratische rechten.”

- citaat Anthony Burgess (boek ‘1985’, p. 80/1)

De inflatiefraude rond de euro en nieuwe informatie over misleidende nationale begrotingen en illegale boekhoudmethoden van regeringen, de recente raciale rellen in Australië en Frankrijk, wild stakende brandweerlieden en andere (semi-) ambtelijke kasten, groepsverkrachtingen door jeugdbendes, de verziekte en verziekende verzorgingsstaat, perikelen rond islamitische gemeenschappen in Europa, toenemende invloed van schatrijke Arabische sjeiks in de economische wereld, overheden die de chaos veroorzaken die zij geacht worden te bestrijden en voorkomen, de teloorgang van het onderwijs en de daarmee samenhangende algehele debilisering van Europese populaties …

Een ieder die ooit het boek ’1985′ las zal de laatste jaren met grote regelmaat aan dit meesterwerk van Anthony Burgess teruggedacht hebben. 1985 hoort naar mijn mening zonder meer thuis in het rijtje met Orwells ‘1984’, ‘Brave New World’ (Huxley) en de film ‘The Matrix’.

’1985′ stamt uit 1978 en bevat – net als ‘A clockwork orange’, afkomstig van dezelfde auteur – angstwekkende uitvergrotingen van maatschappelijke en politieke trends die Burgess interesseren. Het boek bestaat uit drie delen en start met een aantal korte beschouwingen op onder andere ‘1984’, waarna het romangedeelte volgt, en eindigt in een bijzonder interessant zelfinterview door de auteur.

“Termen als fascisme en communisme vertegenwoordigen geen werkelijke polariteit, ondanks de oorlog. Volgens Orwell konden ze beide gevangen worden onder een etiket als ‘oligarchisch collectivisme’. (…) Maar er werd gefluisterd – misschien is het ook wel eens hardop gezegd – dat er gevaar schuilt in steeds meer overheidsbemoeienis, een grotere bureaucratie en de ontwaarding van de individualiteit die het onontkoombaar gevolg is van een gelijkheidsdoctrine” (p. 42/43).

“De staat oefent zijn macht over ons hoofdzakelijk uit door fiscale dwingelandij, door de onbeschaamdheid ons te confronteren met brute eisen in plaats van vriendelijke verzoeken, door zo immoreel te zijn de betaler geld af te nemen voor dingen die hij misschien helemaal niet wil, en dat alles zonder overeenkomst – ‘hier met je centen of je draait de gevangenis in; en wat we ermee doen maken wij wel uit, ja?’ De staat roept jonge mensen op om oorlogen te voeren die op het Pentagon en de wapenfabrikanten na, niemand wil. De staat toont zijn lelijkste gezicht op zijn flagrantst via de politie, die in toenemende mate van totalitaire folteraars geleerde technieken toepast, maar tevens steeds sterker blijk geeft niet zozeer een arm van de Staat te zijn, als wel een nagenoeg autonome macht, in staat om eerst te schieten en dan pas vragen te stellen. We worden weliswaar niet direct met de knoet in het gareel van de orthodoxie gebracht, maar dat komt voornamelijk doordat er geen orthodoxie is.” (p. 81/2)

“Misschien kunnen we de mens – onszelf dus – niet al te zeer vertrouwen, maar in de staat moeten we nog veel minder vertrouwen hebben. Het is verontrustend om te moeten constateren dat juist in de democratieën, die toch berusten op de premisse dat de vrije wil onschendbaar is, dat daar het manipuleren van de geest misschien een algemeen aanvaard principe zal worden.” (p. 115/6)

“De overheid is niet meer dan een machine die papiergeld drukt. (…) Het hele idee oppositie is een farce. Socialisten en conservatieven – namen met een nostalgische betekenis, meer niet. Wat voor verschil is er nog tussen jullie ideologieën? Wie er ook in de regering zit, de arbeiders kunnen de zaak volkomen lam leggen. Doe wat we zeggen of we staken. En voor de vorm wordt er een dag of twee weerstand geboden met een beroep op de inflatiebeteugeling of de concurrentiepositie van de export. Vervolgens wordt er weer ongedekt geld bijgedrukt.” (p. 160/1)

Dokter Schimmel in een staatsinrichting tegen hoofdpersoon Bev, die zich weigert te conformeren aan de sociaal-democratische wetten en mores van de almachtige vakbonden:

“Wat mankeert u toch? U zou een geestelijk en lichamelijk gezond en productief leven kunnen leiden als u wilde.”

Bev: “Dat weet ik. Maar dat zou instemming vereisen met een krankzinnige, morbide, inerte staatsfilosofie.”

Dokter: “Dat is ondemocratisch. Krankzinnigheid wordt gedefinieerd als afwijzing van het meerderheidsethos. U bent een schoolvoorbeeld van krankzinnigheid, in woord en daad.” (p. 270)

“Ik constateer een neiging tot puur verbalisme, vooral bij sprekers in het openbaar, van wie toch al verwacht wordt dat ze liegen en draaien (…) De woorden moeten gewoon volgens een bepaald patroon geordend zijn, wat de woorden betekenen maakt niet uit.” (p. 297)

“We zijn op weg naar een steeds verdere inperking van de vrijheid van spreken en handelen, maar die inperking is maar zeer ten dele het gevolg van een Grote-Broerachtige hang naar gecentraliseerd toezicht. Ze spruit voort uit wat naar ik aanneem een democratische situatie genoemd moet worden. (We hebben dus met een anomalie te doen – drukgevoelige regeringen die zich bewust zijn van hun zwakte, en desondanks een toenemend verlies van vrijheid?) De regeringen van het Westen – en dit kan binnenkort ook best gelden voor de regeringen van het Sowjetblok – bekommeren zich minder om politieke orthodoxie dan om de vraag of mensen hun belasting betalen. Fiscale tirannie is niet de ergste tirannie die je kan overkomen, maar het is behoorlijk vervelend, en het zal nog erger worden.” (p. 301)

“Daar geloof ik in – de geest, de vrije geest, die zowel zichzelf als de wereld buiten tracht te begrijpen; en die mannetjes die proberen de vrije kennisvergaring aan banden te leggen en die vinden dat alleen de staat van belang is en dat niemand het recht heeft om naar Beethoven te luisteren zolang de Derde Wereld verhongert, die kunnen de pot op.” (“U staat onder arrest…”
p. 302)

‘1985’ kost ongeveer 10 euro in het betere antiquariaat (Anthony Burgess, 1978, Nederlandse vertaling uit 1981 door Sjaak Commandeur en Rien Verhoef, Arbeiderspers, 303 pagina’s).

DF

Gerelateerd:

‘Burgess’ 1985/democratuur‘

Tags:     Australazië   |   belasting   |   democratuur   |   gevangenis   |   ideologie   |   integratie   |   islam   |   MIC   |   Orwell   |   vrijheid